Stagnerende systemen

Door: Tom van Doormaal

Remkes is geen filosoof, maar toch spreekt hij soms interessante tekst uit. Onlangs zei hij dat zijn werk om de boeren weer aan tafel te krijgen toch vooral een taak van de politici was, die hem hadden gevraagd om hulp. Hij was geen bemiddelaar, geen onderhandelaar, maar een gespreksleider; slimme man toch wel. Politici horen zelf verbindingen te maken tussen tegenstellingen, dat is het democratisch systeem.

Steekt daar diepzinnigheid achter? Onze wereld is op gedeeld in systemen die ergens verantwoordelijk voor zijn. De socioloog spreekt dan over “functioneel gedifferentieerde subsystemen”. De verantwoordelijkheid voor hun taak moeten die systemen zelf dragen, de inzichten daarover groeien door hun denken en handelen. De communicatie tussen samenhangende systemen moet door de politiek bevorderd worden. Werkt dat een beetje?

Een vastlopende wereld?

Nu onderscheiden we ook politiek en bestuur. We doen dat met de dimensie boven en onder en het onderscheid tussen doel en middel. Het Rijk is de baas, we hebben een middenlaag, de provincies en de gemeenten aan de basis. De politiek kiest de doelen door een debat over waarden, het bestuur (ambtenaren en doelorganisaties) doet de uitvoering.

Erg goed werkt dat geheel niet: we hebben de schandalen rond de kinderopvangtoeslag gehad, we corrigeren de energieprijs door iedereen een bijdrage te geven, straks door een prijsplafond, we geloven in de heilzame werking van de markt in de zorg, we geloven dat het milieu en de natuur gered worden door karrevrachten aan maatregelen, die dwingend moeten worden opgelegd aan marktpartijen. De huisvesting gaat goed voor de oppervlakkige beschouwer, maar de tekorten aan woonruimte zijn een vloek voor kleumende vluchtelingen.

Advertentie

Armoedeconferentie

Met bijzondere dank aan Gerard van Oosterhout hieronder een reeks impressies van de armoedeconferentie van zaterdag 5 november 2022.

Armoede van ideeën

Door: Tom van Doormaal

De algemene beschouwingen deden pijn aan mijn ogen. Ik vroeg me af waarom ik keek. Toevallig las ik ook het “Neo-liberalisme” van Mellink en Oudenampsen. Zij citeren bijna op hun laatste pagina een citaat van Galbraith:

“Ideeën zijn in wezen conservatief. Zij bezwijken niet onder de aanval van andere ideeën, maar onder de geconcentreerde stormloop van gebeurtenissen waartegen ze niet opgewassen zijn.” (p.243)

Dat is een sterke! Ik vroeg me af wat ik aan ideeënstrijd had gezien. Voor die stormloop van gebeurtenissen kun je de oorlog in Oekraïne invullen, al vond niet iedereen dat nuttig. Maar de kernvraag: welke ideeën waren de impulsen achter het debat en de felheid ervan?

Ging het alleen om ritueel? Toen de koets langs de Raad van State reed, werd onder een zee van omgekeerde vlaggen “landverraders” geroepen. Onze royals bleven met besmuikte hoofdjes wuiven, maar het was een uniek moment. De politiek moet de gevoelens uitdrukken, dus de Kamer hing voor mij vol omgekeerde vlaggen… Maar de vraag is wat ze, alle twintig fracties, nu precies zeiden. Ik hoorde niet veel zinnigs, maar verwarrend was het.

Rutte en de revolutie

Veel grip kreeg het parlement niet op Mark Rutte. Ook zijn recente gesprek met Sven Kockelman in het Catshuis voegde niets toe. Hij was in vorm: een behendige en inhoudelijke beheersing van de materie, uitgeslapen en welgemoed: “een hele goede vraag, we zijn het eens… maar ik moet ook duidelijk zijn…”

Verkiezingen over ons systeem

Door: Tom van Doormaal

Trump heeft gewonnen, Teutoonse wansmaak, grillige standpunten en eclectische omgang met de werkelijkheid maken het angstig naar onze Europese verkiezingen te kijken. Ik hoopte op zijn leiderschap en discipline bij de partijen, maar de voortekens wijzen daar niet op: geruzie over benoemingen van extremisten. “Do not compromise” zeggen de tegenstanders daarvan. Griezelig…

Innovatie in de politiek

Door: Tom van Doormaal

 

Ooit wilde Hans van Mierlo dat het oude bestel zou ontploffen. Het D66 programma vertoont die ambitie niet echt meer. Ik wil er over schrijven als ik die 200 pagina’s gelezen heb. Maar nu de programma’s voor de komende verkiezingen beginnen rond te zingen, heb ik een probleem met het woord vernieuwing, ook wel hervorming. Wat is dat toch en waarom zijn VVD en PvdA zo trots op hun hervormingen? En ook: is het A-viertje van de PVV innoverende politiek?

Protocollen en gelijkheid

Onze wereld is gevuld met protocollen en managementafspraken. De uitvoerder legt verantwoording af aan de hoger geplaatste, die zichzelf daarvoor vorstelijk laat belonen. Dat schept een breed gespreide hindermacht in de samenleving en het gevolg daarvan is stagnatie.

Gebeurt er dan niets? Dat valt nog mee. Werkende systemen worden vaak gekenmerkt door het verraad der klerken, mensen die inzien dat het letterlijk naleven van opgelegde normen en verplichtingen niet werkt. Die mensen zoek je dus als je ambitie hebt iets te bereiken. Samen probeer je dan het verraad jegens de systeemeisen vorm te geven. Een enkeling komt verder dan deze guerrilla.

De radicale breuk met het systeem komt van Jos de Blok en Buurtzorg: laat vakmensen gewoon hun werk doen, zorg voor zelfsturende teams, weg met de gebakken lucht. Bijzonder is dat die breuk kon ontstaan en dat Buurtzorg inmiddels een succesvol concept is geworden. F. Laloux schrijft er over. Ook de Correspondent ( Rutger Bregman) verbaast zich en prijst hem.

Mark Rutte wil van ons land weer een gidsland maken, zo meldt hij in Zomergasten. Misschien zouden we een eind kunnen komen met die ambitie, maar de geharnaste neiging om alles ingewikkeld te maken, wordt door die ambitie niet weggewerkt. We willen wel normen, we willen wel gelijkheid en standaarden, we willen voor elk probleem en elk belang maatwerk; en nog eerlijk ook. En dat moet allemaal de zegen van het parlement hebben