Buitenhof en het vertrouwen van de burger

Door: Tom van Doormaal

Doorgaans vind ik het prettig naar Buitenhof te kijken. De sprekers zijn vaak uitstekende insiders en de ondervragers goed voorbereid.

Maar helaas is het niet altijd zo. De gesprekken van 15 januari vond ik zwak en slecht voorbereid. Ik vind dat geen bijdrage aan het vertrouwen van de burger in de politiek.

De minister van defensie

Het gesprek met de minister van defensie ging vooral over het militaire perspectief, de levering van wapens, de samenwerking binnen de NAVO. Maar de minister reeg de clichés aaneen, zonder iets van betekenis te zeggen.

Toen kwam de vraag naar mogelijke escalatie. Maar de minister slaagde er niet in iets benulligs te antwoorden, maar doorgevraagd werd er ook niet. Zou er nu dreiging zijn?

Ik zou toch zeggen van wel. Putin weet inmiddels wel dat hij eigenlijk met de Navo vecht en dat zijn “militaire operatie” het voortbestaan van zijn regime ernstig bedreigt. Wat hem met het annexeren van de Krim lukte, zal nu niet meer gaan. Dat is bedreigend, ‘een kat in het nauw maakt rare sprongen.’ Het lijkt mij aannemelijk dat hij met China over de nucleaire optie heeft gesproken en dat Chinese president het hem in onversneden taal heeft verboden.

Maar onze minister meldt opgewekt dat de beslissingen over de oorlog bij Oekraïne liggen. Dat is misschien wel prima, maar dan komt wellicht de dag dat een modern westers wapen op het Rode Plein in Moskou ontploft, afgeschoten door een dappere strijder uit Oekraïne. Geen kans op escalatie, meent onze minister.

Advertentie

Verbinding en departementale autonomie

Door: Tom van Doormaal

Waarom vind ik de politiek nog interessant ? De PvdA nodigt mij uit om mee te praten over de programmatekst voor de provinciale verkiezingen. Ik lees dat “woonruimte van voldoende kwaliteit een fundamenteel recht” is. Dan zakt de moed mij in de zwemvliezen: natuurlijk vind ik dat ook, maar het is toch geen programmatische mededeling?

Hoe gaan we de strijd tegen dat hardnekkige woonruimte-tekort voeren, is toch de vraag? Kennelijk is de verbinding tussen politieke leiding en het praktisch aanpakken van problemen niet zo simpel.. Kijk naar stikstof, boeren, woningtekort, schoon water, energieprijs, toeslagen. De lijst is eindeloos. We praten veel, maar wie doet er iets effectiefs?

En als het antwoord “niemand” luidt, wat betekent dat dan voor de aantrekkingskracht van politieke partijen? Als een keuze voor de ene of de andere partij geen verschil maakt, dan is dat niet best voor onze democratie.

Hoe moet het verder met politieke partijen? Kunnen we ter zake doende verschillen in opvattingen, in afwegingen, belangrijker maken voor het resultaat van onze politieke ambities?

Ambtelijke organisaties

Misschien moet er iets gedaan worden  aan de effectiviteit van de organisatie van de uitvoering. Je kunt denken aan verdere privatisering, maar ook aan een grotere ambtelijke autonomie. Het vraagt andere vormen van kaderstelling en bewaking van kwaliteit.

Denken en Doen

Door: Tom van Doormaal

De wereld draait door, in dubbele betekenis. Hoe kon de rel rond het voorzitterschap zo snel uit het spoor lopen? Arib was er helder over en Kuiken eigenlijk ook. Misschien was de inzet vooral de loopbaan van Vera Bergkamp te breken en dat zou kunnen lukken.

Het probleem blijft wel dat het weer een rel over niks is, terwijl het zou moeten gaan over de serieuze zaken waar de politiek mee te maken heeft. Dat houdt me bezig: waar is de plek, in de politiek en in de partij, waar we iets meer op afstand discussiëren van de alledaagse opportuniteit, zonder te belanden in de wetenschappelijke distantie van onderzoeksbureaus?

Kuiken schreef een aardige brief en wilde in de komende ledenraad “om elkaar heen staan”, maar moeten we niet beter analyseren in welk mes we nu weer gelopen zijn en waarom we zo onhandig zijn dat ons dat gebeurt? Ik probeer dat vaker in deze kolom, maar ik moet wel doen alsof ik een enthousiaste lezerskring heb. Waarover zou ik wat meer debat willen van en tussen de slimme leden die onze partij nog rijk is?

Inflatie

We zijn heel goed in redeneringen over koopkracht, de waarde van geld en de werkgelegenheid. Het is het macro-economische denken van Keynes, waarin de centrale bankiers de rente verhogen om de economie af te koelen en verlagen om hem aan te jagen. Het is alleen wel een theorie, waarover je moet nadenken.

Armoede van ideeën

Door: Tom van Doormaal

De algemene beschouwingen deden pijn aan mijn ogen. Ik vroeg me af waarom ik keek. Toevallig las ik ook het “Neo-liberalisme” van Mellink en Oudenampsen. Zij citeren bijna op hun laatste pagina een citaat van Galbraith:

“Ideeën zijn in wezen conservatief. Zij bezwijken niet onder de aanval van andere ideeën, maar onder de geconcentreerde stormloop van gebeurtenissen waartegen ze niet opgewassen zijn.” (p.243)

Dat is een sterke! Ik vroeg me af wat ik aan ideeënstrijd had gezien. Voor die stormloop van gebeurtenissen kun je de oorlog in Oekraïne invullen, al vond niet iedereen dat nuttig. Maar de kernvraag: welke ideeën waren de impulsen achter het debat en de felheid ervan?

Ging het alleen om ritueel? Toen de koets langs de Raad van State reed, werd onder een zee van omgekeerde vlaggen “landverraders” geroepen. Onze royals bleven met besmuikte hoofdjes wuiven, maar het was een uniek moment. De politiek moet de gevoelens uitdrukken, dus de Kamer hing voor mij vol omgekeerde vlaggen… Maar de vraag is wat ze, alle twintig fracties, nu precies zeiden. Ik hoorde niet veel zinnigs, maar verwarrend was het.

Rutte en de revolutie

Veel grip kreeg het parlement niet op Mark Rutte. Ook zijn recente gesprek met Sven Kockelman in het Catshuis voegde niets toe. Hij was in vorm: een behendige en inhoudelijke beheersing van de materie, uitgeslapen en welgemoed: “een hele goede vraag, we zijn het eens… maar ik moet ook duidelijk zijn…”

Landbouw, woningbouw en lokale politiek

Door: Tom van Doormaal

De sociaaldemocratie vraagt dat je een verhouding moet zoeken met de realiteiten om ons heen: Oekraïne, boeren en stikstof, toeslagenschandaal, schade van aardbevingen, groeiende ongelijkheid, woningbouw.

Mijn vrouw achtervolgt me: ‘die boeren mogen geen hooibalen in brand steken en het verkeer moet niet gehinderd worden.’ Ik houd haar voor dat het klein bier is, dat een radeloze politiek, die niets van betekenis weet te doen moet worden wakker geschud. ‘Maar bange gezinnen van ministers, dan?’ Ik relativeer: zolang hun welzijn niet echt wordt bedreigd… En een gebutst politiebusje, kom op…

Tegelijk ben ik ontregeld door mijn blik. Kijk ik nu zo afwijkend naar de werkelijkheid? Vind ik de politiek machteloos, de remedies niet doeltreffend, de tegenstellingen in de samenleving steeds dieper? Stuurt de politiek?

Lastig kiezen

Ik leg mijn vrouw een keuze voor: als we te veel boeren hebben, teveel agrarische productie en te weinig ruimte voor woningbouw, wat is dan een oplossing? Zij bedenkt: ‘misschien moeten we wat minder tarwe verbouwen en op die vrijkomende vierkante meters woningen bouwen?’

Waartoe sociaaldemocratie

 
Door: Tom van Doormaal

Over de rapportage van Paul Depla
 
 
Het proces

Het is geen toeval: op p.22 beschrijft Paul Depla precies het proces van zijn eigen rapport. Hij werd uitgenodigd voor een klusje door de partij, maar een leidend idee, richting gevende vragen of organisatie werden niet bijgeleverd. Een bal werd op het speelveld gegooid en doe maar wat… Paul Depla vindt het terecht niks.

Maar hoe ging het met deze rapportage? Ik herinner me een oproep voor vier bijeenkomsten, verspreid over het land, maar geen agenda, geen richting gevende vragen of stukken. Ik besloot niet te gaan. De PvdA houdt veel van vooraanstaande figuren met vastzittende zendknoppen, dus ik dacht mijn tijd beter te kunnen gebruiken.

Via de gebruikelijke kanalen hoorde ik niets, zelfs geen zondagsbrief over de follow up. Ik las in de krant dat Depla een rapport had geproduceerd. Ik moest me bedienen van Google om het te vinden. Ik vind dat raar. Ik ben een jaar of veertig lid, dus ik neem aan dat de discussie met mij werd beoogd.

Het is een slang, die zijn eigen staart opeet: Depla snapt het in een andere context, maar zijn eigen rapportage heeft het zelfde procesmatige gebrek. Er is geen idee, geen leidende vraag, geen plan hoe verder te handelen. Geen manier ook om de leden die nog over zijn, te benaderen op een wijze die recht doet aan hun clubtrouw.

De pijn van het openbaar bestuur

Door: Tom van Doormaal

Soms heb ik een productieve week, die te denken geeft. Ik zat aan bij een gesprek over verandering in het sociaal domein en een bewindspersoon wilde met mij spreken. In beide bijeenkomsten zaten een paar leerzame confrontaties.

Zondig reformisme

Het “zondig reformisme” was een begrip van Den Uyl. Door zijn afkomst kende hij het besef van zondigheid. De politica die ik sprak zei ongeveer: “ik maak wetgeving, maar zeker van het resultaat ben ik niet. Dus wil ik weten hoe het werkt en een kans om verdere verbeteringen aan te brengen laat ik niet lopen.” Dat geeft ongeveer aan wat het is.

Ik sprak haar niet tegen, want ik ben ook voor het kleine verbeteren. Toch is het voortdurend prutsen aan regelgeving een bron van complexiteit in het openbaar bestuur. Door details, door het bedienen van strijdige politieke wensen, loopt het systeem nogal vast. Zondige reformisten kennen dit risico, maar ze voelen het als plichtsverzuim, wanneer ze kansen op kleine verbeteringen laten liggen.

Voorbeelden van beleidsterreinen waar dit zich voordoet? Onderwijs en de sociale wetgeving. Het is op beide beleidsvelden een hele opgave op je handen te zitten en  even niks te doen.

Leidende rol politiek?

Door: Tom van Doormaal

De richtingloosheid van de politiek over de vluchtelingen verhult en verduidelijkt: het verhult omdat het andere thema’s verdringt, tegelijk verduidelijkt het ook iets: de politiek moet leiden, maar maakt van die pretentie weinig waar.
Dit lijkt een hard oordeel, want het vluchtelingenprobleem is niet klein. Maar voor de Fyra, de herziening en hervorming van de belastingen, de foto van Folkert van der G., het aanbod van betaalbare woningen, geldt het zelfde: de politiek moet leiden, maar doet het niet.
Als die leiding ontbreekt, hoe erg is dat dan? Maakt de PVV van dit onvermogen gebruik? Ik probeer er iets over te zeggen, al is dat lastig. Hopelijk doet de lezer dat ook. We zijn op zoek naar een praktische waarheid in een verwarrende tijd, vol historische bedreigingen en humanitaire ellende.

Uitvoering
Van de wetgevende, rechterlijke en uitvoerende macht, wordt de uitvoerende taak van de overheid het meest onderschat.
In de politiek moet het over richting gaan, over fundamentele keuzen, die verbonden zijn met waarden. De uitvoering wordt op afstand gezet, zelfstandig gemaakt, zoals in de relatie tot NS en Prorail, die reizigers over het spoor verplaatsen, de woningcorporaties, die zorg dragen voor bouw en beheer van sociaal geprijsde woningen, enzovoort.
Dat zelfstandig uitvoeren is op zich handig, maar als de taak niet zo wordt vervuld als bedacht door de politiek zijn de rapen gaar. Het is bijna als met volwassenheid: we werken onze kinderen het nest uit, overtuigd dat ze doen wat we ze hebben geleerd, maar als ze iets anders doen, zijn we teleurgesteld of tonen ze gebrek aan respect.
De voorbeelden zitten bij het spoor en de sociale woningen: er waren inmiddels twee grote parlementaire onderzoeken naar de sociale woningbouw, terwijl het recente rapport over de Fyra nog besproken moet worden in het parlement. De conclusies over het Fyra debacle moeten nog worden besproken, maar de schamele wetgeving van Blok kon niet eens synchroon lopen met de discussie over de ontsporingen in corporatieland. Een HSL is er wel, maar een hard rijdende trein ontbreekt vooralsnog.