Journalistieke gemakzucht

Door: Tom van Doormaal

Wie zondagochtend wel eens TV kijkt, ziet Rick Nieman, rad pratend, soms met stevige onderwerpen, maar soms ook met tenenkrommende journalistiek. Daarna komt Buitenhof, ook niet altijd briljant, maar soms beter.

Is dat van belang? Ja, in hoge mate. De politieke oordelen worden nog steeds gevormd door scherpe en kritische redacties, die verantwoordelijk zijn voor de vormgeving en genodigde gasten. Ik kijk doorgaans naar beide programma’s en vergelijk ze.

Het viel me nogal op hoe nodig die vergelijking is, omdat na een uur ook Buitenhof zich over het zelfde thema boog, de oorlogen en de risico’s daarvan. Het was op 24 maart.

De aanslag op het theater

Rick Nieman begon met ISIS en de aanslag in een theater van Moskou. Hij had er eigenlijk niets over te melden. Wel aardig vond ik de interventie van een zijner gasten, die het wat wonderlijk vond dat over deze honderddertig slachtoffers zo dramatisch werd gedaan, terwijl aan het front in Oekraïne elke dag een vergelijkbaar aantal slachtoffers valt.

Een wonderlijk feit bleef helemaal buiten beschouwing: de Amerikanen wisten van de dreiging en hadden al twee weken geleden gewaarschuwd. Waarom wisten die het wel en de Russen niet? Putin had er laatdunkend over gedaan en draaide deze vernedering snel om: de kennis van de Amerikanen kwam omdat de aanslag in de V.S. bedacht en gecoördineerd was.

Israël versus HAMAS

Voor de “onbehaaglijke vragen” had Nieman de directeur van het CIDI uitgenodigd. Maar de eerste vraag kreeg een verbijsterende en domme reactie: er was geen onafhankelijke informatie uit Gaza, waarop de oorlogsverslaggever vroeg wie Gaza potdicht hield en dat hij graag wilde kijken.

Maar ik was verbluft: hoe kun je de verdediging van Israël zo ophangen aan de zelf geschapen hel in Gaza? Natuurlijk, de overval van 7 oktober was en is een trauma, maar daarmee is de dreigende inval in Rafah, met ruim een miljoen bijeengedreven en hongerende Palestijnen nog geen gerechtvaardigd oorlogsdoel. Over proportionaliteit hoef je het niet te hebben.

Hoe eindigt oorlog?

In Buitenhof vertelde oud diplomaat Serry over wat hij deed als wegbereider van een gesprek over de vrede. Maar wat heb je daarbij nodig?

Allereerst moet Israël een exit-strategie hebben: als heel Gaza in een puinhoop is veranderd en de haat zich onwrikbaar heeft genesteld in een jongere generatie, hoe is dan de volgende oorlog te vermijden? Als de broze coalitie rond Bibi Netanyahu bezwijkt en de rechtspraak een vervolging van hem begint wegens corruptie, wat zijn dan de condities voor een hechtere vrede? Is er dan een stabiel Israël?

Als we naar het proces kijken: hoe komen we van een humanitair staakt het vuren tot een langduriger vrede? Zou een perspectief, waarin beide partijen iets zien, aan die onderhandelingen samenhang kunnen geven? Iedereen met enig gezond verstand wil richting “twee staten oplossing”. Maar daarvoor heb je enig territorium nodig. Tot dusver heeft geen van de naburige landen in het afstaan van grond enig voordeel gezien. Moet daarover niet eens worden gesproken?

Dan is er nog een derde punt. Je kunt vrede alleen sluiten met volwaardige partners. Over de staat Israël kun je nog denken dat die bestaat. Maar aan de Palestijnse kant is vrijwel niets: Abbas loopt tegen de tachtig en wordt niet vertrouwd. Misschien zou Barghouti iets zijn, maar die zit levenslang opgeborgen in het Israëlisch gevang. Hij zou misschien een goede Palestijnse leider kunnen zijn.

Daarmee is ook het vierde punt in beeld: van wie kun je een rol verwachten bij het opbouwen van een Palestijnse staat? Op Israël ware niet te rekenen. De ervaring met Abbas en de Jordaanoever geeft geen vertrouwen. Maar wat dan? Er is een stevige regie nodig bij het werken aan een nieuwe staat en dat zal met hulp van de oude vijand niet lukken. Een nieuwe staat bouwen is een extreem lastige opdracht. Is een rol van de V.N. denkbaar? Ik noem maar eens Sigrid Kaag?

Nog een vijfde punt: wat zijn de gevolgen van een aanval op Rafah? Naar het zich laat aanzien zal Netanyahu zich van de druk van de V.S. en de EU niets aantrekken en daarmee de mentale en materiële verwoesting nog groter maken. Rutte heeft ook gesproken van een rode lijn en sancties, maar wat moeten we ons daarbij voorstellen? En als die echt doeltreffend en pijnlijk zouden zijn, kunnen we dan nog de vrede in onze eigen straten bewaren?

De media

Voor het bovenstaande heb ik alleen mijn geheugen gebruikt, maar ik lees misschien meer dan gemiddeld. Ik had het hier al eens over Grossman, die maar een enkele vijand ziet, n.l. de radicalen aan beide zijden.

De burgemeester van Amsterdam liet iets toe bij de opening van het Holocaust museum, wat door Wilders een truc van een ultra-linkse mevrouw werd gevonden, die daarom moest aftreden. Het lijkt me niet echt een bijdrage aan maatschappelijke vrede. De zelfde Wilders wilde de Eritreeërs ook oppakken en uitzetten, maar geen van deze routes is mogelijk of praktisch.

Ik bedoel te zeggen: het is niet goed dat de straatvechters en X of Twitter bepalen wat ons over maatschappelijke problemen wordt meegedeeld. Daarvoor hebben wij een evenwichtige en goed gebruikte journalistiek nodig, met verstandige redacties, die ons helpen met het duiden van nieuwsfeiten. Doorgaans vervult Buitenhof die rol, soms ook Nieman.

Overigens zou ik van oud ambassadeur Serry wel meer een nauwkeuriger willen horen wat hij doet aan het Midden Oosten en waarom hij zo somber is over het perspectief op vrede. Dat heb ik liever dan de polariserende leegte, die ons ook wordt getoond.