Door: Tom van Doormaal
Meestal werkt het niet als je bij het schrijven je laat mee slepen door emoties. Maar nu moet ik toch bekennen dat ik de flutterige onmacht van bestuurders eigenlijk onverdraaglijk vind.
Ik heb het natuurlijk over de congestie op het stroomnet. De onmacht in het bestuurlijke netwerk is onverdraaglijk: “we hadden dit niet voorzien, we moeten samen ons best doen dit op te lossen, we zullen congestie bestrijdende overeenkomsten sluiten”.
Ik vind dat flut: natuurlijk moet dat allemaal ook. Maar wat is nu de echte reden waarom het stroomnet zo deplorabel tekort schiet en wat is waarom ontspoord? Het is de vraag die samenzweringsdenkers altijd stellen, dus ik geef een toelichting.
De gemeenten worden onrustig nu ze merken dat nieuwe aansluitingen grote vertragingen in voorgenomen bouwprojecten veroorzaken. Alleen hele kleintjes krijgen nog stroom. Wie heeft er nu niet opgelet?
Aedes, belangenorganisatie van woningcorporaties schrijft de Tweede Kamer daarover een ongeruste brief (Kenmerk: BBPZ/MvR/RBos/24-003) Maar tot mijn grote verbazing staat ook hier geen praktische invalshoek te lezen.
In mijn reactie daarop aan Martin van Rijn schreef ik:
“Ik deel het gevoel dat wordt uitgedrukt in jullie brief van harte. We doen ons best de schurende woningnood te verzachten, we doen ons best de energietransitie op tempo te brengen en te houden en dan dit congestieprobleem! Toen ik daarover las in het lokale krantje (gemeente Overbetuwe) heb ik wat research gedaan en vervolgens afgesproken met een wethouder, met een simpele en operationele vraag:
*Wat doen jullie aan de projecten die hierdoor stagneren? Kan verlichting worden gevonden door lokale schone energieopwekking te bevorderen? Kunnen die initiatieven worden aangesloten op het stroomnet in een later stadium?*
Discussie daarover*: *de Westergasfabriek in Amsterdam heeft een zeecontainer vol batterijen, waarmee piekvraag wordt opgevangen. Het leek mij een goede optie. Maar de wethouder piepte over procedures, bezwaren van omwonenden wegens brandgevaar, enzovoort.”
Ik begreep het, maar werd toch onrustig: wat moet een opdrachtgever met woningen die hij niet in exploitatie kan nemen? De gemeente Overbetuwe kwam uiteindelijk met een “voortvarende” oplossing van het aanstellen van een “congestie coördinator”, alsof congestie iets moois was dat gecoördineerd moest worden. Dat idee spoort goed met het beleid van Jetten.
Maar het stroomnet moet na transitie een decentrale structuur hebben, dus verwelkom en bevorder lokale oplossingen, zeker als die zonder emissie zijn. Geef daarvoor handreikingen aan gemeenten en opdrachtgevers van bouwprojecten. In Nijmegen staat inmiddels een dieselaggregaat huizen te verwarmen. Dat is nog eens een krachtdadige energietransitie in bedrijf!
Dus de brief van Aedes aan de Kamerleden is prima, alleen heb ik behoefte aan een operationele beschouwing aan het einde: wat kan lokaal en kan die mogelijke oplossing worden bevorderd en gekoppeld aan een verbeterde stroomnet in de toekomst?
Ik heb hierover ook met de ACM van gedachten gewisseld, maar weinig resultaat geboekt. Maar ik denk dat een operationelere melodie zin kan hebben. Ik roep Aedes ertoe op een handelwijze te onderzoeken en aan te bevelen voor opdrachtgevers en wethouders, die behoefte hebben aan die praktische handreikingen.
Het gaat niet alleen om oplossingen voor de praktische problemen, maar ook om een strategische keuze voor een toekomstgerichte structuur van het stroomnet. Het huidige is gericht op distributie vanuit een of enkele energiecentrales; daarin past een meterkast bij de klant en een centraal systeem voor het afrekenen van het gebruik.
Misschien klopt mijn redenering niet, maar waarom niet? Ik keek naar een Statenvergadering en zag alleen maar praten over miljoenen en miljarden, aandelen en andere grote geldzaken. Dat riep, puur door het beeld, aarzelingen bij mij op: plukken wij hier weer de wrange vruchten van het geloof in de marktwerking? Is het een waarde dat quasi private ondernemingen (dragen ze risico, of concurreren ze op kwaliteit en prijs?) onze energievoorziening beheren? Of boden de oude organisaties alles ook?
Ik droom maar eens: is het een gekke gedachte dat naast een uitbreidingsplan een zonne-akker ligt op een terrein waar net een agrarisch bedrijf is uitgekocht? Kan daar een grote molen worden gebouwd voor zonloze perioden? In de nabije rivier een getijdencentrale worden gebouwd? Als dat niet genoeg is, helpt dan een aansluiting op het centrale net?
Ik realiseer me dat het niet onmiddellijk een oplossing biedt, maar in een klein wijkje voeg je toch een fietsenschuur toe, die je volhangt met thuisbatterijen? Het verhinderen van zienswijzen lijkt me te doen: het gaat om een huis of niks. Dat is waar mijn nijdigheid vandaan komt:
- Voor de huidige congestie is niemand verantwoordelijk;
- Voor de oplossing ervan is veel tijd nodig en nog meer procedures;
- Voor het lokaal oplossen van problemen is geen procedure, recept of hulp.
Dat is de situatie: men ziet het handenwringend aan, maar niemand heeft een operationele oplossing, niemand wil improviseren. Voor wie zijn leven aan het opheffen van de woningnood heeft besteed, is het onverdraaglijk. Tot 2029 geen grote aansluitingen en Hugo de Jonge onverdiend de slechtste bouwminister ooit.
Kortom: laten we die congestiecoördinator eens echt iets te doen geven…!
Linksom! 
Dank Tom,
Je schetst een visieloze wereld. Bestuurders die voorgeschreven planstructuren willen invullen en geen eigen plannen kunnen ontwikkelen, de bestuursrechtelijke doodlopende weg. Je mag alleen wat al in zijn definitieve vorm is geformuleerd, en anders niet. Dat kom je tegen als je alternatieven wilt ontwikkelen. Dat mag niet als de eindvorm niet is aangeven in de overeenkomst van bestuursplannen.
Mooi dat de energietransitie, de noodzakelijke verandering dat duidelijk maakt.
Dag Tom, als er geen grote aansluitingen gerealiseerd kunnen worden, waarom beginnen ze (Hugo de Jonge en zijn team) dan niet met kleinere, experimentele alternatieven? Zodoende kan men op kleine, goedkope schaal de juiste de juiste vorm vinden en nu gewoon doorbouwen. Wie spreekt Hugo eerdaags? Of leest hij mee?
Daarover hadden we het: het is precies wat ik wil. Daarvoor nodig is wel dat je weet hoe de structuur van je toekomstig net er uit ziet, zodat je de lokale experimenten ook echt kunt koppelen. Dan krijg je groei en herstel van onderop. Maar die vraag wordt niet beantwoord, want bedrijven houden de wereld waarin hun winkel werkt graag in stand. “Laten we het probleem met zijn allen “oplossen” zeggen ze dan. Dan bedoelen ze: belasting en tarieven voor de consument verhogen.
Ik probeer in mijn gemeente een experiment met energie coöperaties op te tuigen, maar dat valt niet mee, want zo denken we niet.
Zijn er netwerken van de energie leveranciers? Een branche organisatie als FVN waar u eens met u blog / een stuk kan indienen zodat zij dat in hun mailbox ontvangen. Wellicht inspireert het net om oplossingen als deze dan zelf, met elkaar, zoals een samenleving ook door ‘elkaar’ gedragen hoort te worden optuigen. We hoeven ook niet altijd maar te wachten en te wijzen naar de overheid. Kinderen worden groot, de burger moet ook eens volwassen durven worden en vertantwoordelijkheid nemen. DAarin mogen we elkaar helpen.. de kunstenaar, experiementele fase, visionair, commerciele tijgers..we hebben elkaar allemaal nodig om vooruitgaan te boeken… in alle facetten. Fijne Paasdagen.