Door: Tom van Doormaal
Het woord inhoud weerklinkt overal. Liliane Ploumen wil over de inhoud praten, maar Onno Ruding evenzeer. Vervolgens gaat de discussie over de liegende Rutte, de zieke Omtzigt en alle denkbare combinaties van partijen voor een coalitie.
Ik raak dan de weg een beetje kwijt: waar gaat het over? Ik ben zestig jaar politiek actief, maar snap de betekenis van simpele woorden niet eens.
Inhoud of poppetjes
De fractie had een zoom discussie voor het prepareren van een vervolg van de formatie, j.l. zaterdag. Het woord “inhoud” viel voortdurend, maar wat het nu was? Ik heb er bij aan mogen zitten, maar ik vraag me zeer af of de fractie uit de bijdragen een gedachte heeft opgedaan. Het probleem was Rutte, het probleem was de tactiek in de formatie, de verbindingen op links. Idee van de regie: we gaan de vragen en opmerkingen clusteren… Dus kwamen de ouderen en de pensioenen, de jongeren, de mensen in de zorg, etc. allemaal langs, de groepen waarvoor wij “opkomen”. Is dat ons denken over electorale strategie?
Ik heb al eerder kritiek geuit op het simpele mechanistische denken over doelgroepen en achterbannen. Ik noem het nog maar eens: vermoedelijk is 60% van onze kiezers huizenbezitter, maar het standpunt over de hypotheekrenteaftrek heeft ze niet gehinderd op de PvdA te stemmen. Het verband tussen het stemmen en de korte termijn standpunten van een partij is minder schematisch dan wij graag denken. Het gaat om het “grote verhaal” dat iets te weeg brengt op het niveau van emoties en passies. En wij zijn eerst emotioneel, dan pas rationeel.
Wat voor land willen wij?
Daarover ging mijn vraag: de toeslagenaffaire en de menselijke maat zijn door twee verdienstelijke parlementaire commissies op de politieke gril gelegd. Waarom horen we daar bijna niks over? Die verhoren geven duidelijke problemen aan: de politiek heeft weinig of geen greep op de uitvoering, de bezuinigingen op de uitvoering worden gecompenseerd door computers, waardoor de “menselijke maat” verdwijnt, de ingewikkelde regelgeving wordt steeds centralistischer en onbegrijpelijker.
Een hooggeleerd bestuurskundige, Paul Frissen, spreekt over “een door toezichthouders en managers beheerde preventiestaat.” Dat is wat we van ons gave landje gemaakt hebben. Toen Rutte was afgetreden zond hij een brief van 23 A-vier naar de Kamer met mogelijke verbeteringen. Zo reageert de preventiestaat. Alleen gaf de Kamer geen politiek antwoord op al die “inhoud”. Mijn vraag aan de fractie en de formatie is nog steeds: in wat voor land willen wij wonen en wat hebben wij daar voor over? Maar ik was de laatste spreker in de optocht van electorale deelbelangen.
Onderpresterend openbaar bestuur?
Wat mismoedig trof ik Marc Chavannes aan op de Correspondent. Hij had contact met Bernard ter Haar, een hoge ambtenaar, die een blog schreef waarin hij beweert dat het beleid in Den Haag de afgelopen decennia geen enkele bijdrage van betekenis heeft geleverd en dat de zelfoverschatting van de Haagse beleidsmakers immens is.
Daar werd ik wel wat vrolijker van. Met een kleine club mensen, die geloven in een onvoorwaardelijk basisinkomen, waarover de PvdA niet wil of durft te discussiëren, organiseerden wij in 2017 een discussie in Nieuwspoort. Spreker was een DG van SZW, inderdaad Bernard ter Haar. Over zijn bijdrage hadden we wat verschil van mening. Mijn makkers vonden hem niet sterk, maar ik was positiever: inhoudelijk waren zijn analyse en gegevens ondersteunend aan ons verhaal. Alleen de conclusie dat een onvoorwaardelijk basisinkomen interessant kon zijn steunde hij niet. Bij Tegengif werd zijn blog besproken: waarom zo kritisch, recenseerde hij zijn eigen doen en laten?
Oplossingen en aanbevelingen voor de formatie
Ter Haar gaf daar wel een nuttig antwoord op: “een lange termijn visie wordt niet van je gevraagd.” Een ambtenaar moet problemen voor de bewindsman vermijden en de problemen van een regeerperiode aanpakken. Lange termijn visie is niet nodig, aandacht voor politieke waan van de dag volstaat.
In een verhaal in ESB is hij een beetje genuanceerder (ESB, 2021, 106(4795S), 016-018).
- Voorzie ieder beleidsvoornemen van een verplicht impact-assessment.
- Streef naar een eenvoudiger socialezekerheids- en belastingstelsel.
- Werk aan een langetermijnagenda en breng die onder bij een frontrunnersclub.
Dat vind ik verstandige taal. Veel beleid vindt plaats zonder dat we een idee hebben waarvoor we het eigenlijk doen (vraag maar bij Visser van de Rekenkamer naar voorbeelden). Als een hoogleraar economie een belastingconsulent nodig heeft, dan is de belasting en de sociale verzekering voor de burger veel te ingewikkeld.(Vraag maar na bij Ewoud Engelen) Als geen ambtenaar gevraagd wordt verder dan vier jaar vooruit te kijken, dan is het geen wonder dat er geen fundamentele beleidskeuzen worden gedaan.
Ter Haar werd in het gesprek op Tegengif bevraagd of hij nu echt geen beleidsprestatie kon verzinnen; hij noemde toen “Ruimte voor de rivier”. Ik dacht aan het Vinexbeleid, maar dat scoorde niet erg. https://soundcloud.com/studio-tegengif/71-topambtenaar-bernard-ter-haar-over-de-competentie-van-de-nederlandse-overheid
De PvdA en de formatie
Levert mijn week iets op voor de formatiegesprekken tussen de dames Ploumen en Hamer? In mijn opmerking in het Zoomgesprek wees ik op het feit dat het woord “gemeente” niet gevallen was. Dat werd niet zo spannend gevonden. Maar in Buitenhof zat een vrij rebelse Jan van Zanen, voorzitter van de VNG te vertellen dat er 1.7. miljard tekort was bij de jeugdzorg en dat de gemeenten daar niet voor op willen draaien. Het is pijnlijk, omdat de decentralisatie in het sociaal domein in 2015, het beleid was van onze Martin van Rijn.
Ik hield de fractie voor dat Den Haag niet verder moet centraliseren en dat het tijd wordt het bestuurlijk proces tot nieuwe coalities en samenwerking te verlokken. Dat moet door departementen en lokale bestuurders op een nieuwe manier te laten samenwerken, via een experimentenregime, dat inspiratie en nieuwe daadkracht bij de lokale partners oplevert.
“Dit is ons plan”, zegt Liliane vaak. Maar niet plannen veranderen de wereld, maar veranderingen in de verhoudingen, die het proces sturen en bepalen. Dat is mijn “inhoud”.
Linksom! 
Het blijft mij verbazen bij deze discussies (overigens goed stuk) dat het BBB-verhaal aan alle kanten wordt verzwegen. En daar draait het momenteel om in deze samenleving. Was het vertrouwen in de overheid, politiek als slecht … nu is deze gedaald naar een dieper dan dieptepunt ooit.
Waar de PvdA voor staat? Niet voor de mensen waar Omtzigt over spreekt, noch voor die vele zzp’ers, MKb’ers die het laatste jaar kapot zijn gemaakt, niet voor de (vele!) arbeidsmigranten die nog minder geld ontvangen en met nog meer mensen in een huis worden gepropt.
‘Het is de elite die alles bepaalt’ wordt in de straat veelvuldig gezegd en ook de PvdA behoort tot die elite. En overal duikt ook de namen van Ploumen op. https://commonsensetv.nl/zowel-vvd-pvda-d66-en-cda-staan-achter-the-great-reset-build-back-better/
Was de PvdA nog voor de verkiezingen Rutte beu, nu zit ze al aan tafel bij Rutte alsof Lodewijk Asscher voor niets is afgetreden.
Dit vraagt om een andere wereld, een andere overheid en een andere politiek waar een PvdA in deze gedaante geen bestaansrecht meer heeft.
Prima stuk van Tom van Doormaal en ook de reactie van Jenny de Large bevat veel goede punten.
De samenstelling van de leden en zeer vele politici behoren niet tot de groep waarvoor wij zeggen op te komen. Helaas stemt het grootste deel van die groep waarvoor we zeggen op te komen ook niet (meer) op de PvdA. We zijn geen partij meer die hoog- en laagopgeleiden probeert te verbinden.
De PvdA heeft nauwelijks een rol gespeeld in het herstel van de kindertoeslagaffaire, moeilijk ook omdat we zelf aan het roer zaten.
We proberen een goed verhaal neer te zetten, maar aan veel ellende hebben we zelf meegewerkt.
Het past dus ook niet om nu een grote broek aan te trekken en te zeggen dat wij voor een andere toekomst gaan zorgen en de problemen gaan aanpakken.
We zullen zelf met een goed sociaal-democratisch beleid moeten komen, wat ook een langere levensduur heeft dan 4 jaar.
De grote problemen op de woningmarkt, in het onderwijs en op de arbeidsmarkt en in de zorg en de klimaatcrisis, zijn niet met wat maatregelen opgelost. Het vraagt een lange termijnagenda, waarin er stap voor stap gewerkt moet worden aan oplossingen.
Daar zou de PvdA een bijdrage aan moeten leveren, maar ook door samenwerking met vele andere partijen.
Op dit moment komen met een wettelijk recht dat je niet altijd bereikbaar moet zijn, is op dit moment beslist verkeerd getimed.
Dag Jenny en Ice bird,
Maar wat betekent nu via de inhoud?
Ik heb het daar niet uitvoerig over, omdat de partij ook verder moet in het Haagse ritme, maar de grote vraag is hoe wij die inhoud zien. Je kunt alle groepen bedienen en dan denken dat je het goed doet, maar zoals Marcel van Dam ooit zei, huur dan een marktonderzoeker en laat je vertellen waar de knelpunten zitten.
Maar dat is geen politiek en helpen zal het ook niet. Je zult iets als een algemeen belang moeten definiëren en daar een instrumentele vertaling van maken.
En dan wordt het lastig: besturen is een vak en onze partijtijgers willen zich maar wat graag met dat vak bemoeien. Alleen, de productie in de partijprogramma’s wordt altijd verbeterd door de specialisten uit de bureaucratie, dus zij scheppen ruim baan voor de ambtenaren.
Onze partijtijgers zijn ook geboeid door electorale effecten: hoe verdienen we stemmen? Dat veroorzaakt misschien het probleem van het oppervlakkige en korte termijn gerichte denken.
Ik pleit al wat langer voor dingen die mij nuttig lijken, maar ik krijg er door de gebruikelijke denkgewoonten de handen niet voor op elkaar.
Je zou de levensstandaard van mensen kunnen verbeteren door huurverlaging, geen geld meer in oude economische structuren, want dat verstart wat modernisering behoeft. Je doet dat door schulden en financieringslasten te verlagen. Lastig? Neen: de woningcorporaties weten alles over hun 2 miljoen huizen en de huishoudens daar in hurend. Klopt dat wel? Moeten we de scheefwoners niet…? Neen, sociale woningen worden bewoond door mensen, die een betaalbare woning nodig hebben en daar ook recht op hebben.
Je zou veel gedoe met belasting en sociale zekerheid kunnen wegstrepen door een onvoorwaardelijk basisinkomen. Ja, maar…? Neen, gewoon over praten, onderzoek doen, experimenteren. Maar onze PvdA wil er niet aan: niet aan onderzoek, niet aan discussie, zo bang is het PB de status als betrouwbare regeringspartner te verliezen.
Dan heb ik het over klimaat, Lely-spoorlijn en een nieuw Vinexbeleid nog niet gehad.
Neen, Rutte heeft gelogen, neen, rechts moet niet kiezen voor slechts één linkse partij, neen, we kunnen niet of moeten wel met het CDA. Dat vind ik geen inhoud. Het zal wel een keer aan de orde zijn.
Maar laten we nu toch eerst eens kijken naar de samenleving, het grote verhaal dat de emotionele laag bij onze kiezers aan raakt. De grote abstracte woorden als solidariteit en sociaal doen dat niet voldoende, al is het precies waarom het gaat.
Ik ben blij met jullie reacties, hoor. Want zo komen we een beetje aan de praat over de dingen waar het naar mijn smaak over moet gaan. Ik snap niet waarom dat in de partij niet beter lukt.
gr. Tom van Doormaal
Beste Tom,
Bedankt voor je reactie.
Ik denk dat de politiek, bestuurslagen zodanig onbestuurbaar zijn dat er niet anders rest dan dat er een kabinet komt dat met een noodplan start.
We weten nu allemaal dat de Euro niets meer waard is dat er binnenkort een hyperinflatie komt. Dat de EU flinke barsten vertoont en het is een kwestie van wachten totdat deze implodeert. Ondertussen hebben we te maken met systemen die elkaar in de weg zitten (mooi vb. is het boek van Gert Jan Ludde (crisismanager) over de systeemcrisis). Met of wellicht door Corona komt nu alle drek naar boven.
En wat zien we … politieke partijen die alleen maar in staat zijn om een dansje te doen langs het pluche en vooral niet te problemen te benoemen.
Nederland is failliet is vele opzichten: maatschappelijk, democratisch, economisch en qua menselijke waarden.
Ondertussen worden er miljarden uitgegeven voor een zgn. ‘bestrijding van Corona’ op een dergelijke wijze dat we streven naar een totalitaire staat.
Of is dit ook de bedoeling van de PvdA? Zie hier het laatste interview van Mattias de Smet. https://www.youtube.com/watch?v=nCfdbR0WOAs